Tết Thanh minh vào ngày nào? Nguồn gốc, ý nghĩa, những bài cúng lễ tảo mộ chuẩn nhất

Tết Thanh minh là một ngày lễ Tết thể hiện “Đạo lý uống nước nhớ nguồn”, lòng thành kính đối với tổ tiên của người dân Việt Nam, vào ngày này những người con xa quê đều sắp xếp công việc về tảo mộ tổ tiên mình.

Tết Thanh minh là ngày nào? Nguồn gốc, ý nghĩa

Tết Thanh minh (lễ tảo mộ) có ý nghĩa sâu sắc về mặt tâm linh hiện nay ở các nước Việt Nam, Đài Loan, Nhật Bản… Tuy nhiên ý nghĩa và các nghi lễ cúng Tết Thanh Minh Việt Nam khác với Tết Thanh Minh ở Tại Trung Quốc.

Hình ảnh quan lại thời xưa thực hiện lễ tảo mộ

Tết Thanh minh là ngày gì?

Tiết Thanh Minh nghĩa là gì? Tiết Thanh Minh tiếng Trung Hoa hay tiếng Hán được hiểu là: “Thanh” là khí trong, “Minh” là sáng sủa nên Thanh Minh được xem là khí tiết có trời mát mẻ, quang đãng. Tiết Thanh Minh hay Tết Thanh Minh là một trong những khái niệm lập lịch của các nước phương Đông chịu ảnh hưởng của nền Văn hóa Trung Quốc cổ đại. Nó là 1 trong 24 tiết khí tính theo lịch dương.

Tảo mộ là gì?

Tảo mộ, hay còn được gọi là chạp mả, là việc dọn dẹp, sửa sang lại phần mộ của tổ tiên vào ngày trước Tết. Ngày tảo mộ không chỉ sửa sang lại phần mộ cho gọn gàng, sạch đẹp mà còn là dịp để gia đình, con cháu đoàn tụ, sum vầy, giãi bày với ông bà, tổ tiên những chuyện đã xảy ra trong một năm với gia đình, dòng họ.

Cách tính ngày Tết Thanh minh

Tết Thanh Minh là vào ngày nào trong năm, chính xác ngày bao nhiêu sẽ phụ thuộc vào ngày Đông Chí hoặc Lập Xuân. Cách tính ngày Thanh Minh sẽ là ngày đầu tiên của Tiết Thanh Minh. Trong đó, sẽ cách tiết Đông Chí 105 ngày, nếu tính dựa vào ngày Lập xuân thì sẽ cách 60 ngày. 

Cách này có thể áp dụng để tính Tết Thanh Minh ngày mấy, tháng mấy, là vào ngày nào và bắt đầu từ ngày nào đến ngày nào trong năm dựa vào Đông Chí và Lập Xuân nên bạn hoàn toàn có thể tính Tết Thanh Minh 2018, 2019, 2020, 2021, … vào thời gian nào mỗi năm.

Trong đó, Đông chí bắt đầu có thể từ 21 - 22/12 hàng năm và tiết Lập Xuân bắt đầu từ ngày 4 hoăc 5/2 Dương lịch hàng năm. Do vậy, tiết Thanh Minh có thể bắt đầu vào ngày 4 hoặc 5/4 hàng năm và đó cũng là ngày Tết Thanh Minh.

Tiết khí Thanh Minh là tiết khí thứ 5 trong 24 tiết khí bao gồm:

• Tiết khí mùa Xuân: Lập Xuân, Vũ Thủy, Kinh Trập, Xuân Phân, Thanh Minh, Cốc Vũ;
• Tiết khí mùa Hạ: Lập Hạ, Tiểu Mãn, Mang Chủng, Hạ Chí, Tiểu Thử, Đại Thử;
• Tiết khí mùa Thu: Lập Thu, Xử Thử, Bạch Lộ, Thu Phân, Hàn Lộ, Sương Giáng
• Tiết khí mùa Đông: Lập Đông, Tiểu Tuyết, Đại Tuyết, Đông Chí, Tiểu Hàn, Đại Hàn.

Như vậy Tiết Thanh Minh bắt đầu diễn ra vào ngày nào trong năm sẽ dựa vào cách tính theo lịch dương và thường rơi vào cuối tháng 2 hoặc đầu tháng 3 âm lịch hàng năm và không cố định là ngày nào mỗi năm.

Nguồn gốc ngày Tết Thanh Minh

Nguồn gốc Tiết Thanh Minh đi theo quy luật vận hành của mặt trời tức là lịch dương mà không phải đi theo quy kỳ của mặt trăng lịch âm. Do đó, hàng năm nó thường rơi vào các ngày 4/5 thường hoặc 5/4 dương lịch.

Xét về nguồn gốc tâm linh thì Tiết Thanh Ninh ở Việt Nam có nguồn gốc bắt nguồn từ Trung Quốc, không chỉ là ý nghĩa đánh dấu ngày đầu tiên của Tiết Thanh Minh theo tiết khí lịch dương mà ngày này là ngày có ý nghĩa sâu sắc về mặt tâm linh hiện nay ở các nước Việt Nam, Đài Loan, Nhật Bản… Tuy nhiên ý nghĩa và các nghi lễ cúng Tết Thanh Minh Việt Nam khác với Tết Thanh Minh ở Tại Trung Quốc.

Ý nghĩa của Tết Thanh minh

Ý nghĩa ngày Thanh Minh mang dấu ấn của sự gắn kết đạo đức giữa người đã mất và con cháu. Đây được xem là ngày giỗ chung của các gia đình với mục đích ghi nhớ công ơn của tổ tiên và là dịp bảo ơn, trả hiếu đối với người đã khuất, thế hệ đi trước. Vì vậy hàng năm cứ vào dịp Tiết Thanh Minh về thì con cháu lại quây quần và cùng chuẩn bị mâm lễ cúng Tết Thanh Minh và cùng nhau đi thăm viếng mộ phần hay còn gọi là tục Tảo mộ Thanh Minh.

Phong tục Tết Thanh Minh có ý nghĩa về cội nguồn nhớ về nguồn gốc và với nhiều nơi những ngày này thường kết hợp với Tết Hàn Thực tức tết bánh trôi bánh chay tổ chức vào 3/3 âm lịch bởi khá gần ngày và cũng mang ý nghĩa nhớ về tổ tiên, tri ân ông bà tiền vận đã mất.

Tết Thanh minh năm 2023 là ngày nào?

Thanh Minh là tiết thứ 5 trong 24 tiết khí hàng năm. Tiết Thanh minh đến sau ngày Lập xuân 60 ngày, sau ngày Đông chí 105 ngày. Ngày đầu tiên của tiết này được gọi là Tết Thanh minh.

Tiết thanh minh kéo dài khoảng 15 - 16 ngày, và ngày đầu tiên được gọi là Tết thanh minh. Vào năm 2023, Tết thanh minh sẽ nhằm ngày 5/4 Dương lịch (5/3 Âm lịch), sau khi kết thúc tiết xuân phân và kéo dài đến ngày 20/4.

Văn khấn Tết Thanh minh chuẩn nhất

Tết Thanh minh là thời điểm để người dân bày tỏ sự hồi tưởng, biết ơn đối với người đã khuất. Chúng tôi xin giới thiệu bài cúng tết Thanh minh theo Văn khấn cổ truyền của Đại đức Thích Thanh Tâm, NXB Thời Đại.

Lễ cúng Tết Thanh minh hàng năm của người Việt

Bài cúng Tết Thanh minh ngoài mộ

Gia đình chúng con có ngôi mộ của: (cha, ông hay cụ tam đại, tứ đại theo vai của người dưới mộ so với tín chủ), táng tại xứ này, nay muốn sửa sang xây đắp.

Vì vậy chúng con xin kính cáo các đấng thần linh, thổ công, thổ phủ, long mạch, tiền chu tước, hậu huyền vũ, tả thanh long, hữu bạch hổ và chư vị tôn thần cai quản trong khu vực này.

Chúng con kính mời các vị chư thần về đây chứng giám lòng thành, thụ hưởng lễ vật, độ cho vong linh được an nhàn yên ổn, siêu thoát.

Cúi xin các vị phù hộ độ trì cho tín chủ chúng con toàn gia mạnh khỏe an bình, bốn mùa không tật ách, tám tiết hưởng thái bình.

Nam mô A Di Đà Phật (3 lần).

Trong Tết Thanh minh, các gia đình cũng thường cúng gia tiên tại nhà. Độc giả có thể tham khảo mẫu văn khấn gia tiên như sau:

Hôm nay là ngày... tháng... năm...

Nay con giữ việc phụng thờ tên là... ,…tuổi, sinh tại xã... , huyện.... , tỉnh... cùng toàn gia, trước bàn thờ gia tiên cúi đầu bái lễ.

Kính mời thổ công Táo quân đồng lai cách cảm.

Kính dâng lễ bạc: Trầu rượu, trà nước, vàng hương, hoa quả cùng phẩm vật lòng thành nhân dịp...

Kính mời hương hồn nội ngoại tổ tiên, kỵ, cụ, ông bà, cha mẹ, cô dì chú bác, anh chị em chứng giám và hưởng lễ.

Văn khấn Tết Thanh minh tại nhà

Gia chủ sửa sang quần áo nghiêm túc, đứng trước hương án, thắp hương, đốt đèn, sau đó khấn:

Nam mô A di Đà Phật!

Nam mô A di Đà Phật!

Nam mô A di Đà Phật!

Con lạy chín phương trời, mười phương chư phật, chư phật mười phương

Con lạy gia tiên tiền tổ, họ hàng nội ngoại hai bên gia tộc họ…

Con lạy bà tổ cô ông mãnh, ông bà, cô bé Đỏ, cậu bé Đỏ tại gia

Hôm nay là ngày... tháng... năm...

Nay con giữ việc phụng thờ tên là..., tuổi…, sinh tại xã..., huyện..., tỉnh... cùng toàn gia, trước bàn thờ gia tiên cúi đầu bái lễ.

Kính mời thổ công Táo quân đồng lai cách cảm.

Kính dâng lễ bạc: trầu rượu, trà nước, vàng hương, hoa quả cùng phẩm vật lòng thành nhân dịp tiết Thanh Minh, kính mời hương hồn nội ngoại tổ tiên, kỵ, cụ, ông bà, cha mẹ, cô dì chú bác, anh chị em chứng giám và hưởng lễ.

Con thành tâm thành kính cúi xin gia tiên tiền tổ, bà tổ cô ông mãnh, ông bà… phù hộ độ trì, đề tâm xếp nếp, vuốt ve che chở cho đại gia đình con bình an, thịnh vượng, ba tháng mùa hè chín tháng mùa đông đều mát mẻ, tốt tươi. Điều lành mang lại, điều dữ mang đi cho công việc của gia đình con đều thuận buồn xuôi gió, gặp nhiều may mắn.

Chúng con kính dâng lễ bạc tâm thành, cúi xin gia tiên chứng minh chứng giám cho lòng thành của toàn thể gia quyến.

Nam mô A di Đà Phật!

Nam mô A di Đà Phật!

Nam mô A di Đà Phật!

Sau khi đọc xong bài vấn, gia chủ vái ba vái, chờ tuần hương sau đó hóa vàng, hạ mâm lễ để thụ lộc.

Sắm lễ vật cúng Tết Thanh minh đầy đủ nhất

Tết Thanh minh là một phong tục truyền thống với ý nghĩa uống nước nhớ nguồn, kính trọng ông bà tổ tiên của các gia đình người Việt. Trong bài viết này chúng tôi xin chia sẻ cách làm lễ cúng Tết Thanh minh tại nhà và ngoài mộ chi tiết, mời các bạn cùng theo dõi.

Sắm lễ vật cúng tảo mộ ngoài mộ

Lễ vật cúng tiết Thanh minh ngoài mộ cần chuẩn bị những phần lễ cơ bản sau:

- Các loại bánh kẹo và quả tươi.

- Trầu cau, rượu.

- Nước sạch.

- Một số món ăn tùy theo điều kiện mỗi gia đình, nhưng tốt nhất là đồ chay.

- Nhang, đèn.

- Giấy ngũ sắc, giấy tiền, vàng bạc, quần áo giấy hàng mã…

Một bộ tam sinh: Bộ tam sinh dùng để cúng tế trong các đại lễ ngày xưa thường là ba con vật gồm bò, lợn và dê. Tuy nhiên, ngày nay, tùy theo phong tục tập quán của địa phương và điều kiện của mỗi gia đình mà có thể chuẩn bị lễ vật này hay không.

Những lễ vật trên cần được sắp xếp gọn gàng và chu đáo, mọi người nên dùng đĩa để đựng các lễ vật này, khi bày trên mặt đất cần lót chiếu hoặc khăn và để tại nơi bằng phẳng trước khi thực hiện nghi lễ cúng. Lễ cúng Tết Thanh minh ngoài mộ còn có thêm phần lễ cúng Thổ Công và Thổ Địa tại nơi an táng của tổ tiên nên các gia đình cần lưu ý phải có lễ cúng dành riêng cho các ngài với lễ vật như hương nhang, trầu rượu, tiền vàng, quần áo giấy... tùy theo mỗi gia đình.

Theo tục của người Việt xưa, lễ vật cúng Tết Thanh minh thường yêu cầu chuẩn bị khá nhiều lễ vật, tuy nhiên, ngày này, các gia đình có thể thêm bớt sao cho gọn nhẹ và đơn giản là được, chủ yếu là tấm lòng thành của con cháu hướng về tổ tiên, những người đã khuất.

Sắm lễ vật cúng Thanh minh tại nhà

Ngoài nghi lễ cúng tạ mộ ở ngoài phần mộ ra thì các gia đình thường sẽ có một thêm mâm cỗ để cúng gia tiên tại nhà. Phần lễ vật cúng tại nhà cũng không yêu cầu quá cầu kỳ, tùy vào điều kiện của mỗi gia đình hoặc tùy vào phong tục tập quán của mỗi địa phương để sắm sửa.

Tùy theo mỗi gia đình, có thể chuẩn bị mâm cúng Tết Thanh minh với đầy đủ các món mặn như xôi, gà luộc, giò, canh măng, miến, thêm đĩa xào… và một số lễ vật khác như hoa quả, hoa tươi, trầu cau, vàng mã... Các gia đình cũng có thể chuẩn bị mâm cúng chay cũng được. Bên cạnh đó, các gia đình có thể chỉ cần thắp hương bình thường với hoa quả tươi, trà tàu, thuốc lá… để thông báo với tổ tiên đã khuất về ngày Thanh minh và tỏ lòng ghi ơn, tưởng nhớ tới tổ tiên là được.

Những bài thơ Tết Thanh minh hay nhất

Bài Thanh Minh của Nguyễn Trãi (bản dịch của Trần Đắc Thọ)

Từ ngày lưu lạc rời quê cũ,

Bấm đốt thanh minh mấy lượt qua.

Ngàn dặm mộ phần đều khói lạnh,

Mười năm thân hữu thảy tiêu ma.

Trời quang mây tạnh khi bừng nắng,

Xuân vãn đồ mi đã trổ hoa.

Luống những ngập ngừng nâng chén rượu,

Cho vơi nỗi khổ nhớ quê nhà.

Bài Cảnh ngày xuân, trích Truyện kiều của Nguyễn Du

Ngày xuân con én đưa thoi,

Thiều quang chín chục đã ngoài sáu mươi.

Cỏ non xanh tận chân trời,

Cành lê trắng điểm một vài bông hoa.

 

Thanh minh trong tiết tháng ba,

Lễ là tảo mộ, hội là đạp thanh.

Gần xa nô nức yến anh,

Chị em sắm sửa bộ hành chơi xuân.

 

Dập dìu tài tử, giai nhân,

Ngựa xe như nước áo quần như nêm.

Ngổn ngang gò đống kéo lên,

Thoi vàng vó rắc tro tiền giấy bay.

 

Tà tà bóng ngả về tây,

Chị em thơ thẩn dan tay ra về.

Bước dần theo ngọn tiểu khê,

Lần xem phong cảnh có bề thanh thanh.

Nao nao dòng nước uốn quanh,

Nhịp cầu nho nhỏ cuối ghềnh bắc ngang.

Bài thơ Thanh Minh của Hồ Chí Minh (bản dịch của Huệ Chi)

Thanh minh, mưa bụi mịt mù rơi

Trong ngục, tù nhân dạ rối bời

Ướm hỏi: tự do đâu có được ?

Lính canh xa trỏ cửa quan ngồi.

Bài thơ Thanh Minh của Đỗ Mục (bản dịch của Tương Như)

Thanh minh lất phất mưa phùn,

Khách đi đường thấm nỗi buồn xót xa.         

Hỏi thăm quán rượu đâu à?

Mục đồng chỉ lối Hạnh Hoa thôn ngoài.

Những hình ảnh Tết Thanh minh đẹp

Những hình ảnh người Việt làm lễ cúng sửa sang lại mộ phần tổ tiết ngày Tết Thanh minh được chúng tôi sưu tầm dưới đây.

Hình ảnh đẹp về ngày Tết Thanh minh số 1

Hình ảnh đẹp về ngày Tết Thanh minh số 2

Hình ảnh đẹp về ngày Tết Thanh minh số 3

Trên đây là toàn bộ những thông tin về nguồn gốc, ý nghĩa và những bài văn khấn, lễ cúng dành cho ngày Tết Thanh minh theo phong tục người Việt, hy vọng sẽ là nguồn thông tin hữu ích dành cho các bạn tham khảo.